Poradnia Prawa Żywnościowego
W związku z zapowiedzią Rady Ministrów dotyczącą tzw. deregulacji w polskiej gospodarce do Sejmu trafił w dniu 2 lipca 2025 roku rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, przewidujący ułatwienia w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego produkcję żywności pochodzenia zwierzęcego.
Jak wytłumaczono w uzasadnieniu do ustawy, dotychczasowe przepisy w przypadku zmiany takiego podmiotu nie gwarantują ciągłości procesu produkcji i nakładają na przedsiębiorców dodatkowe formalności związane z koniecznością złożenia przez podmiot przejmujący zakład do powiatowego lekarza weterynarii wniosku o wpis do rejestru zakładów albo wniosku o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów. Dodatkowo taki podmiot przed zarejestrowaniem zakładu zobowiązany był sporządzić projekt technologiczny. Powiatowy lekarz weterynarii wydaje według obecnych przepisów na tej podstawie decyzje: o zatwierdzeniu projektu technologicznego, o wpisie zakładu do rejestru, o zatwierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu zakładu, o przedłużeniu warunkowego zatwierdzenia, o zawieszeniu rejestracji lub zatwierdzenia oraz o cofnięciu zatwierdzenia lub wykreśleniu z rejestru, a także decyzje nadające uprawnienia do produkcji na rynek danego państwa trzeciego. Przepisy teraz obowiązujące nie określają zasad kontynuacji produkcji w zakładzie zarejestrowanym lub zatwierdzonym przez powiatowego lekarza weterynarii w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego zakład. W tym zakresie obowiązują przepisy odrębne, niebędące regulacjami z zakresu prawa żywnościowego – nie obejmują one jednakże wszystkich przypadków zmiany podmiotu prowadzącego zakład. Skutkuje to obecnie niejednolitym podejściem organów Inspekcji Weterynaryjnej na terenie kraju w zakresie obowiązków, jakie ciążą na podmiocie przejmującym działalność aktywnego zakładu (zob. uzasadnienie do projektu ustawy).
W projekcie proponuje się przede wszystkim wprowadzenie odpowiednich przepisów, które w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego zakład umożliwią nowemu podmiotowi, z mocy samego prawa, przejąć uprawnienia i obowiązki wynikające z dotychczasowych decyzji dotyczących tego zakładu, tj. decyzji o: zatwierdzeniu projektu technologicznego, zatwierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu zakładu lub przedłużeniu warunkowego zatwierdzenia zakładu, rejestracji zakładu, zawieszeniu rejestracji lub zatwierdzenia, cofnięciu zatwierdzenia, wykreśleniu z rejestru, a także decyzji o nadaniu uprawnienia do produkcji na rynek państwa trzeciego (zob. uzasadnienie do projektu ustawy).
10.07.2025
W czasopiśmie "Białostockie Studia Prawnicze" (2025, t. 30, z. 2) ukazał się artykuł autorstwa dr hab. Tomasza Srogosza na temat prawnych aspektów żywności funkcjonalnej. Tekst jest odpowiedzią na zapotrzebowanie ze strony rynku spożywczego, na którym coraz więcej mówi się o żywności funkcjonalnej, szczególnie w kontekście jej zalet marketingowych. Rynek żywności funkcjonalnej dotarł do Polski wraz ze swobodnym przepływem towarów w ramach Unii Europejskiej oraz otwarciem polskiej gospodarki na produkty importowane ze Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej. Ten obszar handlu żywnością zdominowany został od początku przez firmy i korporacje zagraniczne, które w swojej ofercie, poza żywnością „konwencjonalną”, posiadały także functional foods. Taki stan rzeczy wynikał z tego, że koncepcja żywności funkcjonalnej trafiła do Europy dosyć niedawno, a tym samym nie była znana przedsiębiorcom w Polsce przed wejściem do Unii Europejskiej. Jeszcze gorzej przedstawiały się dane dotyczące badań naukowych nad żywnością funkcjonalną. Publikacje naukowe autorstwa polskich naukowców obejmujące tematykę żywności funkcjonalnej stanowiły około 3% wszystkich dostępnych publikacji na świecie. Ostatnio sytuacja zaczęła się zmieniać Polskie firmy zaczynają poszukiwać nowych rynków zbytu i poszerzają swoją ofertę, czemu bardzo dobrze służy koncepcja żywności funkcjonalnej. Dlatego warto wytłumaczyć prawne aspekty tej żywności oraz rozwijać badania naukowe w zakresie functional foods. Proponowany artykuł rozpoczyna takie badania w sferze normatywnej, wyjaśniając podstawowe zagadnienia dotyczące żywności funkcjonalnej, potrzebne przede wszystkim w obsłudze przedsiębiorstw, które chcą rozwijać polski rynek spożywczy w dziedzinie żywności funkcjonalnej. Zapraszamy do lektury! - https://bsp.uwb.edu.pl/article/view/1601
29.06.2025
IJHARS poinformowała, że W I kwartale 2025 r. przeprowadziła kontrole wyrobów kakaowych i czekoladowych. W województwie małopolskim kontrolą objęto wyroby takie jak: czekolady mleczne, gorzkie, nadziewane, wyroby czekoladowe oraz przetwory zawierające kakao. Weryfikacji podlegały: jakość handlowa (sprawdzenie m.in. zawartości tłuszczu, cukru, mleka w proszku, masy kakaowej oraz rodzaju użytych tłuszczów i obecność substancji niedozwolonych), a także zgodność z oznakowaniem (oceniano, czy etykiety zawierają pełne i prawidłowe informacje, w tym: nazwę produktu, wykaz składników, zawartość netto, dane producenta, termin przydatności do spożycia oraz ewentualne ostrzeżenia dla alergików). Łącznie kontrolą objęto w zakresie: parametrów fizykochemicznych - 16 partii (w tym 11 partii surowców), o łącznej masie 24 590,1 kg; znakowania – 16 partii (wyrobów gotowych), o łącznej masie 10 173,135 kg.
Wyniki kontroli można ogólnie uznać za zadowalające. Nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w żadnej z badanych partii, jeśli chodzi o parametry fizykochemiczne. Nieprawidłowości wykryto w 3 partiach (o masie 1 934,6 kg) w zakresie oznakowania, chodziło głównie o niepełne lub niezgodne z przepisami informacje umieszczane na etykietach. Najczęstsze uchybienia dotyczyły:
- braku wskazania pełnej nazwy środka spożywczego,
- nieprawidłowego wykazu składników (np. brak informacji o substancjach alergennych),
- niezgodności między nazwą a rzeczywistym składem produktu
- użycia grafik mogących wprowadzać konsumenta w błąd (np. sugerujących obecność mleka tam, gdzie go nie było).
18.06.2025
IJHARS poinformowała o kontrolach w kwietniu 2025 roku 129 punktów oferujących asortyment mięsny: 56 sklepów mięsnych, 35 sklepów wielobranżowych, 23 targowiska i 15 sklepów wielkopowierzchniowych. Inspektorzy zweryfikowali oznakowanie 450 partii mięsa czerwonego o masie prawie 3 ton. Sprawdzali czy podany kraj pochodzenia jest zgodny z dokumentacją oraz czy informacje o pochodzeniu podawane są zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach. Odnotowali nieprawidłowości w 52 podmiotach, co stanowiło 40,3 % ogółu skontrolowanych. Najgorzej znakowanie wypadło na targowiskach – w co drugim miejscu były nieprawidłowości. Wśród skontrolowanych produktów 15 partii mięsa oznakowanych były jako „Produkt Polski”. Inspektorzy nie mieli zastrzeżeń odnośnie tych informacji. Z powodu nieprawidłowego znakowania inspektorzy IJHARS zakwestionowali 172 partie (38,2%). W przypadku 7 partii oznakowanych jako „polskie”, co do miejsca chowu i uboju, inspektorzy zidentyfikowali, że informacje odnośnie kraju pochodzenia, przedstawione na etykiecie, były nieprawdziwe.
Pozostałe nieprawidłowości stwierdzone w kwietniu 2025 roku to m.in.:
- zupełny brak informacji o pochodzeniu i wizerunku flagi państwa pochodzenia – 127 partii,
- brak gatunku zwierzęcia, z którego uzyskano dany element mięsa – 62 partie,
- sprzedaż mięsa przeterminowanego – 4 partie.
12.06.2025
W dniach 28-31 maja 2025 roku w Wilnie odbyła się konferencja naukowa „Wyzwania stojące przed prawem rolnym wobec złożoności współczesnego świata – rozważania inspirowane dorobkiem prof. Stelmachowskiego” zorganizowana przez Uniwersytet W Białymstoku i Polskie Stowarzyszenie Prawników Agrarystów. Partnerem konferencji był Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Dyskusja koncentrowała się wokół kształtu własności rolnej i obrotu nieruchomościami rolnymi. Nie zabrakło także tematów związanych z aktualnymi problemami prawa żywnościowego, w tym dotyczących żywności funkcjonalnej, bezpieczeństwa żywności w kontekście umowy między Unią Europejską a Mercosur, czy też przeciwdziałania marnowaniu żywności.
31.05.2025
W lutym 2025 roku Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziła w sklepach wielkopowierzchniowych na terenie całego kraju kontrole jakości handlowej masła. Skontrolowano 15 marek własnych dostępnych w największych sieciach handlowych oraz 17 produktów pod marką własną producenta. Inspekcja sprawdzała, czy jakość handlowa dostępnych w sklepach produktów zgodna jest z normą dotyczącą masła. Celem kontroli było przede wszystkim masło przeznaczone do promocji.
IJHARS poinformowała, że przeprowadzone badania laboratoryjne potwierdziły deklarowaną jakość i zgodność z przepisami około 97% skontrolowanych partii masła. W przypadku jednej partii stwierdzono zawyżoną zawartość wody. 87,5% skontrolowanych partii masła było prawidłowo oznakowanych. Inspektorzy mieli zastrzeżenia tylko w przypadku 4 partii masła i dotyczyły one:
- braku informacji na opakowaniu produktu o zawartości tłuszczu,
- nieprawidłowego zapisu daty minimalnej trwałości,
- nieprawidłowej prezentacji towaru na półce sklepowej.
Stwierdzone nieprawidłowości nie miały charakteru zafałszowań. Nie stwierdzono różnic pomiędzy produktami oferowanymi na promocjach i tymi dostępnymi w normalnej cenie.
27.05.2025
W dniu 13 maja 2025 odbyła się już siódma, coroczna konferencja naukowa pod patronatem Dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego pt. Współczesne problemy prawa rolnego i żywnościowego. W dwóch panelach poświęconych tym gałęziom prawa przedstawione zostały referaty poświęcone m. in. znakowaniu żywności, przeciwdziałaniu marnowania żywności, zapisu windykacyjnego gospodarstwa rolnego, obrotowi nieruchomościami rolnymi, wykorzystania sztucznej inteligencji w rolnictwie, dziedziczeniu gospodarstw rolnych, ochronie zwierząt gospodarskich, przestępczości żywnościowej, żywności funkcjonalnej, czy też kwestii statusu oscypków w prawie żywnościowym.
Prof. Tomasz Srogosz wygłosił referat na temat prawnych aspektów stosowania dodatków do żywności. Są to substancje dodawane w procesie produkcji żywności, które wchodzą w skład produktu spożywczego, decydując o jego cechach. Należą do nich np. barwniki, konserwanty, przeciwutleniacze, emulgatory, stabilizatory. Posiadają one oznaczenie "E" (jak Europa), któremu odpowiada numer - od 100 do 199 są to barwniki, od 200 do 299 – konserwanty, od 300 do 399 – antyoksydanty, od 400 do 499 – środki spulchniające, żelujące i emulgatory, od 500 do 599 – środki pomocnicze, od 600 do 699 – wzmacniacze smaku, od 900 do 999 – środki nabłyszczające lub słodzące, od 1000 do 1999 – konserwanty, zagęstniki i stabilizatory. Inicjatywy normotwórcze dotyczące dodatków do żywności są doskonałym przykładem próby pogodzenia dwóch grup interesów – producentów żywności i konsumentów, które po prześledzeniu historii stosowania różnych substancji w produkcji żywności wydają się raczej pozostawać w sprzeczności. Producentom zależy na zysku, a w konsekwencji wzbogacaniu żywności dzięki stosowaniu różnego rodzaju substancji, w tym chemicznych, powodujących wydłużony termin przydatności, czy też lepsze walory smakowe i organoleptyczne. Coraz bardziej świadomym konsumentom zależy natomiast na zdrowym odżywianiu. Bardzo dobrym przykładem ścierania się interesów komercyjnych i konsumenckich, czyli w istocie dążenia do zysków handlowych i utrzymania wysokiego poziomu ochrony zdrowia jest ciągnąca się już od wielu lat sprawa stosowania w środkach spożywczych azotynów, w tym azotynu sodu (E 250). Azotyny dodaje się do produktów mięsnych w celu konserwacji i bezpieczeństwa mikrobiologicznego produktów mięsnych. Uważa się jednocześnie, że obecność azotynów w produktach mięsnych może prowadzić do powstawania nitrozoamin, które mogą być rakotwórcze. Komisja Europejska podkreśliła, że „prawodawstwo w tym obszarze musi znaleźć kompromis między ryzykiem powstawania nitrozoamin wskutek obecności azotynów w produktach mięsnych z jednej strony, a działaniem ochronnym azotynów przeciwko wzrostowi bakterii, w szczególności bakterii odpowiedzialnych za zatrucie jadem kiełbasianym, z drugiej strony”. Czy tak jest? Obniżanie dozwolonych poziomów azotynów w wędlinach postępuje w Unii Europejskiej powoli. Od 9 października 2025 roku obowiązywać ma nowy obniżony standard - 80g/kg, choć np. Dania wprowadziła bardziej restrykcyjny model - 60 g/kg. W jakim kierunku powinno iść polskie ustawodawstwo? Z jednej strony należy dbać o zdrowie konsumentów, ale z drugiej - mieć świadomość tego, że w dobie masowej produkcji żywności niemożliwe jest funkcjonowanie rynku bez dodatków do żywności. Warto zastanowić się w szczególności nad wpływem dodatków do żywności na zdrowie, w tym psychiczne dzieci i młodzieży. W tym względzie warto rozwiązać problem kumulacji substancji dodatkowych w jednym produkcie spożywczym i zadbać o zwiększenie świadomości najmłodszych i młodzieży w zakresie zdrowego i bezpiecznego odżywiania.
13.05.2025
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (wyrok z dnia 13 marca 2025 roku) marnowaniem w rozumieniu definicji ustawowej jest wycofywanie z etapu dystrybucji tylko i wyłącznie takiej żywności, która w tym momencie czasowym (w momencie wycofywania z etapu dystrybucji) spełnia wymogi prawa żywnościowego.
11.05.2025
Kontakt
dr hab. Tomasz Srogosz
t.srogosz@jwms.pl
Social media