Poradnia Prawa Żywnościowego
Prawo żywnościowe
1. definicja prawa żywnościowego
2. definicja żywności
3. zasady prawa żywnościowego
1. definicja prawa żywnościowego
Normatywna definicja prawa żywnościowego znajduje się w unijnym rozporządzeniu 178/2002 ustanawiającym ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego - oznacza ono przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne regulujące sprawy żywności w ogólności, a ich bezpieczeństwo w szczególności, zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i na poziomie krajowym. Definicja ta obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności oraz paszy produkowanej dla zwierząt hodowlanych lub używanej do żywienia zwierząt hodowlanych. Ogólnie rzecz biorąc można stwierdzić, że prawo żywnościowe jest to zbiór norm prawnych regulujących produkcję, przetwarzanie i dystrybucję żywności oraz bezpieczeństwo żywności. Podmiotem prawa żywnościowego może być zarówno przedsiębiorca (producent), pośrednik (np. sprzedawca), konsument, jak i restaurator. W Polsce prawo żywnościowe wynika przede wszystkim z regulacji Unii Europejskiej, w związku z tym, że bezpieczeństwo żywności należy do kompetencji Unii Europejskiej. Można powiedzieć, że w naszym porządku prawnym produkcja, przetwarzanie i dystrybucja żywności regulowane są przede wszystkim na podstawie unijnego prawa żywnościowego i prawa krajowego, które musi być zgodne z prawem unijnym. Nie można przy tym zapominać o tym, że na kształt norm prawa unijnego i prawa polskiego wpływ mają także normy prawa międzynarodowego, które można określić mianem międzynarodowego prawa żywnościowego. Zaliczyć do nich można w szczególności bardzo ważne dla bezpieczeństwa żywności standardy Komisji Kodeksu Żywnościowego (Codex Alimentarius), która jest wspólnym organem Organizacji do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia. Reasumując, na rynek środkami spożywczymi w istocie wpływ mają normy prawne stanowione na poziomie międzynarodowym (międzynarodowe prawo żywnościowe), unijnym (europejskie prawo żywnościowe) i krajowym (polskie prawo żywnościowe). Polskie prawo żywnościowe opiera się przede wszystkim na normach prawnych wynikających z ustawy z 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
Z powyższego wynika, że na prawo żywnościowe składają się przepisy prawa międzynarodowego, unijnego i krajowego, które finalnie, w odniesieniu do producenta, restauratora i konsumenta, przybierają formę norm prawa cywilnego, administracyjnego lub karnego. Żywność jest bowiem przedmiotem umów cywilnych, w tym sprzedaży, a bezpieczeństwo żywności jest przedmiotem kontroli organów administracyjnych, które mogą nakładać odpowiednie kary, a nawet składać zawiadomienia o popełnieniu przestępstw. Nie ulega wątpliwości, że prawo żywnościowe jest skomplikowanym, można rzec hybrydowym, zbiorem norm prawnych, wymagającym specjalistycznej wiedzy prawniczej.
2. definicja żywności
Zgodnie z rozporządzeniem 178/2002 żywność (środek spożywczy) oznacza jakiekolwiek substancje lub produkty, przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub których spożycia przez ludzi można się spodziewać. "Środek spożywczy" obejmuje napoje, gumę do żucia i wszelkie substancje, łącznie z wodą, świadomie dodane do żywności podczas jej wytwarzania, przygotowania lub obróbki. Definicja ta obejmuje wodę pitną zgodną z normami unijnymi. Pojęcie środka spożywczego nie obejmuje: a) pasz; b) zwierząt żywych, chyba że mają być one wprowadzone na rynek do spożycia przez ludzi; c) roślin przed dokonaniem zbiorów; d) produktów leczniczych; e) kosmetyków; f) tytoniu i wyrobów tytoniowych; g) środków odurzających lub substancji psychotropowych; h) pozostałości i kontaminantów.
3. zasady prawa żywnościowego
Istotne są zasady prawa żywnościowego, które zostały określone w rozporządzeniu 178/2002. Zaliczamy do nich:
a) zasadę wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzi;
b) zasadę ochrony interesów konsumentów, z uwzględnieniem uczciwych praktyk w handlu żywnością;
c) zasadę ochrony zdrowia i warunków życia zwierząt;
d) zasadę zdrowia roślin i środowiska naturalnego,
e) zasadę swobodnego przepływu żywności w ramach rynku wspólnego (unijnego),
f) zasadę zgodności norm unijnych z normami międzynarodowymi,
g) zasadę analizy ryzyka oraz
h) zasadę ostrożności.
Ogólnie rzecz biorąc żywność dopuszczona do obrotu na rynku polskim i unijnym powinna spełniać wymagania wynikające z powyższych zasad, a w szczególności zapewniać wysoki poziom ochrony życia i zdrowia ludzi i ochronę interesów konsumentów poprzez niezależną, obiektywną i przejrzystą ocenę ryzyka związaną z jej właściwościami opartą na dowodach naukowych (zasada analizy ryzyka). Istotną rolę w tej ocenie ryzyka pełni Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności. W szczególnych okolicznościach, gdy po dokonaniu oceny dostępnych informacji stwierdzono niebezpieczeństwo zaistnienia skutków szkodliwych dla zdrowia, ale nadal brak jest pewności naukowej, w oczekiwaniu na dalsze informacje naukowe umożliwiające bardziej wszechstronną ocenę ryzyka mogą zostać przyjęte tymczasowe środki zarządzania ryzykiem konieczne do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia. Środki te powinny być proporcjonalne i nie bardziej restrykcyjne dla handlu niż jest to wymagane w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia (zasada ostrożności).
Kontakt
dr hab. Tomasz Srogosz
t.srogosz@jwms.pl
Social media