Poradnia Prawa Żywnościowego
Polska wdraża dyrektywy śniadaniowe
W dniu 14 maja 2024 r. przyjęta została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 1438/2024 zmieniająca tzw. „dyrektywy śniadaniowe”, czyli dyrektywę dotyczącą miodu (110/2001), dyrektywę dotyczącą soków owocowych i niektórych podobnych produktów (112/2001), dyrektywę dotyczącą dżemów owocowych, galaretek i marmolady (113/2001) oraz dyrektywę dotyczącą mleka do niektórych rodzajów częściowo lub całkowicie odwodnionego mleka konserwowanego (114/2001). Dyrektywa 1438/2024 wprowadzała zmiany odnoszące się do norm handlowych oraz składu i etykietowania środków spożywczych, które trafiają na nasze stoły podczas porannych posiłków. W celu realizacji postanowień dyrektywy 1438/2024 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał dwa akty prawne:
Oto niektóre zmiany wprowadzane przez powyższe rozporządzenia, które wejdą w życie 14 czerwca 2026 roku:
- dodanie nowych kategorii soków - o obniżonej zawartości cukrów;
- umożliwienie stosowania procesów prowadzących do obniżenia zawartości naturalnie występujących cukrów (filtracji membranowej i fermentacji drożdży);
- umożliwienie stosowania wody w ilości niezbędnej do odtworzenia wody utraconej w wyniku obniżania zawartości cukrów w sokach;
- obniżenie ilości cukrów i miodu dodawanych do nektarów z naturalnie niską kwasowością i dobrym smakiem;
- wprowadzenie nazwy „marmolada z owoców cytrusowych” zamiast "marmolada";
- umożliwienie dodawania do przetworów owocowych zagęszczonych soków owocowych oraz zagęszczonego sok z buraków ćwikłowych;
- zwiększenie ilości surowców owocowych do produkcji dżemów.
Omawiane zmiany mają charakter prokonsumencki i zmierzają do ułatwienia bardziej świadomych i prozdrowotnych wyborów podczas zakupów środków spożywczych przeznaczonych przede wszystkich do porannego spożycia.
Wdrażanie dyrektyw śniadaniowych będzie wymagało wprowadzenia zmian na etapie produkcji i etykietowania produktów żywnościowych oraz może wiązać się z koniecznością sięgnięcia po doradztwo prawnika-specjalisty zajmującego sie prawem żywnościowym.
29.08.2025
Ministerstwo Zdrowia chce zakazu dodawania glistnika do żywności
Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.), znany w Polsce także pod nazwą złotnika, celidonii, żółtnika. żółcieńca, czy złotokwiatu jest byliną, której zastosowanie w lecznictwie znane jest od starożytności. W medycynie ludowej uznawano, że pomaga w regulowaniu trawienia, działa antybakteryjnie, przeciwbólowo i uspokajająco. Od wieków stosowano w kuchni polskiej i ziołolecznictwie odwar z glistnika, a od XX wieku wyciąg z glistnika i jego alkaloidy wykorzystywane są podczas produkcji środków spożywczych (suplementów diety).
Badania naukowe przeprowadzone w ciągu ostatnich lat wykazały szkodliwe działanie glistnika na organizm człowieka - udowodniono jego toksyczność powodującą przy długotrwałym spożywaniu niedrożność dróg żółciowych, występowanie kamieni żółciowych, stany zapalne wątroby lub woreczka żółciowego. Ryzyko dla zdrowia spowodowane jest obecnością alkaloidów benzofenantrydynowych, w tym np. chelerytyny, sangwinaryny i protopiny. W 2024 roku Zespół do spraw Suplementów Diety działający przy Radzie Sanitarno-Epidemiologicznej podjął uchwałę dotyczącą zakazu stosowania glistnika powołując się na literaturę naukową, praktykę niemieckich instytucji zajmujących się zdrowiem oraz badania przeprowadzane w ramach Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności.
W oparciu o powyższe dane i zalecenia Ministerstwo Zdrowia zdecydowało się na dodanie glistnika (Chelidonium majus L.) do wykazu substancji innych niż witaminy i składniki mineralne zakazanych w produkcji środków spożywczych. W tym celu opracowany został projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności. Obecnie dokument jest na etapie opiniowania, a wejście w życie rozporządzenia planowane jest na drugą połowę roku.
Do tego czasu producenci i sprzedawcy muszą przygotować się na wycofanie produktów zawierających glistnik w okresie 30 dni od wejścia w życie rozporządzenia. W przypadku wątpliwości, pytań lub konieczności wsparcia istotna może okazać się pomoc prawnika i eksperta zajmującego się prawem żywnościowym.
27.08.2025
Jakość lodów pod lupą inspekcji
IJHARS przeprowadziła w 2024 r. i 2025 r. na terenie całej Polski kontrole jakości lodów. Inspektorzy odwiedzili 71 podmiotów wytwarzających lub sprzedających lody. Skontrolowali lody mleczne, sorbety i lody wodne. Zastrzeżenia do składu oraz oznakowania mieli w 42,2% lokalizacji.
Wśród nieprawidłowości podczas kontroli IJHARS stwierdzono:
- przypadki zaniżonej lub zawyżonej zawartości składników odżywczych (np. białka i tłuszczu), w stosunku do poziomów deklarowanych w tabelach wartości odżywczej;
- obecność konserwantów, które nie znajdowały się w wykazie składników na etykiecie;
- nieprawidłowe informowanie o produktach w lokalach gastronomicznych (38,1 % kontrolowanych przypadków);
- brak wykazu składników, który powinien być dostępny w miejscu sprzedaży;
- stosowanie określeń „naturalne”, „z naturalnych składników”, „tradycyjne”, „robione domowo” dla lodów, do produkcji których użyto przetworzonych składników (np. inuliny, maltodekstryny), aromatów, dodatków do żywności (np. stabilizatorów) lub gotowych półproduktów (w postaci past lub proszku zawierających ww. składniki);
- stosowanie nazw, które nie odzwierciedlały składu i sugerowały inny niż rzeczywisty charakter produktu, np.: „mleczne” dla lodów zawierających w składzie tłuszcze roślinne czy „jogurt z …” sugerującej, że lody wyprodukowano z jogurtu, podczas gdy faktycznie użyto półproduktu w proszku, pozwalającego uzyskać lody o smaku jogurtowym; „malina” bez wskazania, że są to lody sorbetowe; „wanilia” na wywieszce znajdującej się przy lodach i dla tych samych lodów „lody o smaku waniliowym” w teczce z wykazem składników; „ekologiczne”, podczas gdy w ofercie sprzedażowej nie znajdowały się wyroby posiadające certyfikat potwierdzający zgodność produkcji z zasadami rolnictwa ekologicznego; brak danych (nazwy lub imienia i nazwiska) producenta.
W zakładach produkcyjnych ujawniono z kolei następujące nieprawidłowości (26,6% kontrolowanych zakładów):
- brak wskazania ilości składnika, np. prażonych orzechów pistacjowych, mango, mleka, truskawek, białej czekolady, kakao, wyeksponowanego w formie napisów lub ilustracji na opakowaniu;
- użycie w nazwie określenia „śmietana”, co nie było spójne ze składem, bo te lody wyprodukowano z miksu na bazie mleka, śmietanki i tłuszczu roślinnego oraz półproduktu zawierającego olej palmowy i kokosowy;
- pominięcie niektórych elementów składnika złożonego, np. lecytyny sojowej, serwatki, mleka (należących do substancji powodujących alergię lub reakcje nietolerancji), olejów roślinnych (kokosowy, palmowy);
- podanie w wykazie składników nazw zarezerwowanych dla przetworów mlecznych, tj. mleka, śmietany, podczas gdy faktycznie do produkcji lodów użyto składników na bazie tłuszczu roślinnego.
We wszystkich kontrolowanych zakładach produkcyjnych warunki składowania wyrobów zapewniały zachowanie właściwej jakości produktów. Stan kontrolowanych pomieszczeń nie budził zastrzeżeń. W jednym z zakładzie inspektorzy ujawnili surowce po upływie daty minimalnej trwałości.
Wobec podmiotów, w których stwierdzono nieprawidłowości IJHARS podjęła odpowiednie kroki administracyjne, często dotkliwe dla przedsiębiorców. W przypadku kwestionowania decyzji warto zwrócić się o pomoc do prawnika specjalizującego się w prawie żywnościowym.
26.08.2025
Nowa europejska norma dla kurek
W Unii Europejskiej nie ma do tej pory regulacji w zakresie norm handlowych grzybów. Takich nie znajdziemy w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2023/2429 z dnia 17 sierpnia 2023 r. uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do norm handlowych dotyczących sektora owoców i warzyw, niektórych przetworów owocowych i warzywnych oraz sektora bananów. W szczególności nie jest wymagane przestrzeganie jakichkolwiek norm dotyczących kurek, czyli pieprzników, poza koniecznością podawania ich kraju pochodzenia. Dlatego istotnym wydarzeniem jest ustanowienie standardów międzynarodowych obejmujących kurki w ramach Komitetu Regionalnego dla Europy Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO. Jest to organ Komisji Kodeksu Żywnościowego, którego zadaniem jest, jak sama nazwa wskazuje, opracowywanie odpowiednich standardów żywnościowych o zasięgu europejskim. Co ciekawe standard dla kurek CXS 040R jest pierwszym tego typu dokumentem przygotowanym przez komitet europejski, w którym istotną rolę pełni polska delegacja.
Czy omawiany standard ma jakieś znaczenie dla polskich producentów i eksporterów? Oczywiście tak, i to bardzo istotne! Polska słynie z eksportu grzybów na rynki europejskie i światowe. Co ważne, nowe standardy Kodeksu Żywnościowego mają znaczenie w wymianie międzynarodowej mimo braku odpowiednich norm unijnych i krajowych. Obowiązują tu bowiem standardy sanitarne i fitosanitarne przyjęte przez Światową Organizację Handlu, a do takich należy też nowa europejska norma handlowa Codex Alimentarius dotycząca kurek.
W związku z tym, że polscy producenci przodują w eksporcie kurek, nowa norma została przetłumaczona na język polski. Z jej treścią można zapoznać się tutaj.
19.08.2025
W EFSA dyskutujemy na temat lektyn roślinnych
Lektyny to białka występujące w roślinach, które wiążą cukry. Ich spożywanie w odpowiednich ilościach ma korzystny wpływ na zdrowie, lecz nadużywanie może prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Zastosowanie ma tu stara zasada Paracelsusa, zgodnie z którą spożywanie wszstkiego w nadmiernych ilościach zawsze jest trucizną - Omnia sunt venena, nihil est sine veneno, sola dosis facit venenum (wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, tylko dawka czyni truciznę). Lektyny spożywane w nadmiarze mogą prowadzić do rozszczelnienia barier jelitowych i w konsekwencji przenikania bakterii jelitowych do organizmu poprzez krwiobieg. Mogą także powodować zaburzenia w wydzielaniu insuliny. Spożywanie w odpowiedniej ilości mogą mieć działanie antynowotworowe, wzmacniają odporność organizmu i korzystnie wpływają na funkcjonowanie stawów.
Pewne wątpliwości związane z właściwościami lektyn roślinnych skłoniły Komisję Europejską do tego, żeby wystąpić z wnioskiem do EFSA o wydanie opinii w sprawie ryzyka dla zdrowia konsumentów związanego ze spożywaniem roślin zawierających te związki. Taka opinia została przygotowana w ramach EFSA i obecnie jest publicznie konsultowana. Istotne jest ustalenie zagrożeń związanych ze spożywaniem lektyn i ewentualnie określenie dziennego maksymalnego spożycia tych substancji.
Publiczna dyskusja na temat opinii odbędzie się 9 września br. Będziemy śledzić postępy w badaniach nad lektynami i poinformujemy Was o wynikach konsultacji.
07.08.2025
Prawne aspekty nielegalnego obrotu żywnością
Czy ktoś zastanawiał się nad nielegalnym obrotem żywnością? Mamy nielegalny handel narkotykami, bronią, ludźmi, czy zwierzętami, ale czy można mówić o zjawisku nielegalnego obrotu żywnością? Czy w prawie istnieje definicja tego zjawiska i odpowiednie normy regulujące przeciwdziałanie nielegalnemu obrotowi żywnością? Okazuje się, że według szacunków FAO w 2023 roku rozmiary importu żywności w skali globalnej sięgnęły wartości około 2 trylionów dolarów, w tym rozmiar nielegalnego handlu żywnością wynosił 30-50 bilionów dolarów (bez nielegalnego obrotu alkoholem). Czy na polskich granicach mamy do czynienia z omawianym procederem? Jakie transakcje międzynarodowe można zaliczyć do pojęcia nielegalnego obrotu żywnością? Zapraszamy do lektury artykułu autorstwa prof. Tomasza Srogosza, który rozpoczyna w Polsce dyskusję na ten temat - http://ppr.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2025/06/PPR_2025_1_36_10.pdf
31.07.2025
Co z importem warzyw z Rosji?
IJHARS informuje co pewien czas o uniemożliwieniu wprowadzenia na rynek polski warzyw importowanych z Rosji. Oto dane z ostatnich trzech miesięcy:
- IJHARS w Białymstoku uniemożliwiła wprowadzenie na polski rynek partii 16 128 kg świeżej marchwi, importowanej z Rosji, z powodu objawów zepsucia i zapleśnienia (30 kwietnia 2025 r.);
- IJHARS w Białymstoku uniemożliwiła wprowadzenie na polski rynek partii 16 ton marchwi, importowanej z Rosji, z powodu objawów zepsucia i zapleśnienia (3 czerwca 2025 r.);
- IJHARS w Białymstoku uniemożliwiła wprowadzenie na polski rynek partii cebuli o masie prawie 20 ton, importowanej z Rosji, z powodu objawów zepsucia i zapleśnienia oraz dużego stopnia skiełkowania (23 czerwca 2025 r.);
- IJHARS w Warszawie uniemożliwiła wprowadzenie na polski rynek partii prawie 14 ton cebuli importowanej z Rosji z powodu braku kraju pochodzenia (8 lipca 2025 r.);
- IJHARS w Warszawie uniemożliwiła wprowadzenie na polski rynek partii ponad 32 ton cebuli importowanej z Rosji z objawami zepsucia (18 lipca 2025 r.).
(źródło - https://www.facebook.com/GlownyInspektoratJHARS)
Warto niewątpliwie pochwalić skuteczność IJHARS. Okazuje się, że Rosja eksportuje do Polski warzywa, które nie odpowiadają normom handlowym. Mimo trwającej agresji Rosji na Ukrainę Unia Europejska nie wprowadziła sankcji polegających na imporcie warzyw. Takie sankcje mogą indywidualnie ustanowić państwa członkowskie, co tez uczyniła Litwa od 3 czerwca 2024 roku. Na Litwę nie można wwozić z Rosji i Białorusi 24 grupy produktów, w tym: żywe zwierzęta, mięso i podroby, ryby, mleko i przetwory mleczne, jaja, miód naturalny, produkty pochodzenia niezwierzęcego, rośliny, warzywa, owoce, kawę i przyprawy, zboża, ziarna, oleje, napoje, tytoń i inne produkty.
W marcu br. na Litwie ujawniono, że partie ogórków przywiezionych z Polski pochodzą w rzeczywistości z Rosji. W tej sprawie prowadzone jest dochodzenie.
Rodzą się pytania: co dalej z importem warzyw z Rosji do Polski? czy kontrole IJHARS są wystarczające? czy oznaczenie kraju pochodzenia warzyw jest w Polsce przestrzegane w przypadku dystrybucji rosyjskich warzyw?
Mamy też do czynienia z dylematami o bardziej ogólnym wymiarze - czy w obliczu trwającej agresji Rosji na Ukrainę oraz narastającego zagrożenia wobec Polski, import płodów rolnych z Rosji nadal ma rację bytu?
29.07.2025
Ponowna ocena acesulfamu potasowego (E 950) jako dodatku do żywności
Komisja Europejska ustanowiła program ponownej oceny bezpieczeństwa dodatków do żywności zatwierdzonych w UE przed 20 stycznia 2009 r. Do tej pory oceniono następujące substancje słodzące: aspartam (W 951), taumatynę (E 957), neohesperydynę (E 959), erytrytol (E 968) i sacharynę (E 954).
Ostatnia ocena dotyczyła E 950 (acesulfamu potasowego, inaczej - Acesulfam K., intensywny słodzik dodawany do napojów, przekąsek light i stosowany w cukiernictwie). Panel ds. dodatków do żywności i środków aromatyzujących (FAF) postępował zgodnie z metodami ustalonymi wcześniej w ramach EFSA dla substancji słodzących (EFSA, 2020a; EFSA, 2020b; Panel EFSA FAF, 2023; Panel EFSA FAF 2024). Metody te obejmują identyfikację potencjalnie szkodliwych skutków, ustalenie minimalnej ilości w diecie, która może zaszkodzić zdrowej osobie i ocenę poziomu narażenia populacji UE. Dane zebrane przez EFSA w okresie od stycznia 1999 r. do listopada 2024 r. obejmowały dowody z testów in vitro, badań toksykologicznych na zwierzętach laboratoryjnych oraz badań interwencyjnych i epidemiologicznych na ludziach.
W opublikowanym ostatnio raporcie EFSA dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) Acesulfamu K. uważane za bezpieczne dla wszystkich grup populacji ustalono na 15 mg/kg masy ciała dziennie. Taka norma ADI zastępuje tym samym normę ustaloną w 2000 roku na poziomie 9 mg/kg dziennie, czyli dzienne dopuszczalne spożycie E 950 zostało zwiększone w oparciu o badania naukowe.
Zgodnie z ponowną oceną EFSA Komisja Europejska ma rozważyć następujące zmiany w specyfikacjach UE:
- wprowadzenie maksymalnego limitu 0,1 mg/kg dla 5-chloroacesulfamu w E 950 lub, alternatywnie, żądanie odpowiednich danych dotyczących genotoksyczności 5-chloroacesulfamu;
- wprowadzenie maksymalnego limitu 1 mg/kg dla acetyloacetamidu w E 950;
- obniżenie maksymalnych limitów dla ołowiu i rtęci w E 950.
25.07.2025
Wyniki kontroli oznakowania mięsa
IJHARS podsumowała działania kontrolne w zakresie oznakowania mięsa. Kontrole zostały przeprowadzone na terenie całego kraju w 504 podmiotach. Zweryfikowano oznakowanie 1829 partii mięsa czerwonego. Sprawdzano czy podany kraj pochodzenia jest zgodny z dokumentacją oraz czy informacje o pochodzeniu podawane są zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach prawa.
Inspektorzy odnotowali nieprawidłowości w 175 podmiotach, co stanowiło 34,7% ogółu skontrolowanych. Na prawie co drugim targowisku i w sklepie wielobranżowym odnotowano nieprawidłowości. Lepiej kontrola wypadła w sklepach branżowych i wielkopowierzchniowych. Wśród skontrolowanych produktów 123 partie mięsa oznakowane były jako „Produkt Polski”. Inspektorzy tylko dwukrotnie kwestionowali te informacje.
Z powodu nieprawidłowego znakowania inspektorzy zakwestionowali w sumie 583 partie mięsa. Stwierdzone nieprawidłowości to m.in.:
- zupełny brak informacji o pochodzeniu i wizerunku flagi państwa pochodzenia;
- brak gatunku zwierzęcia, z którego uzyskano dany element mięsa;
- sprzedaż mięsa przeterminowanego;
- stosowanie niezgodnych z przepisami określeń do opisania pochodzenia, stosowanie niezrozumiałych skrótów, np. wp. b/k, św.
W przypadku 43 partii mięsa oznakowanego jako "polskie" co do miejsca chowu i uboju inspektorzy zidentyfikowali, że informacje przedstawione dla konsumenta były nieprawdziwe. Najwięcej przypadków dotyczyło fałszowania informacji o pochodzeniu mięsa z Niemiec i Hiszpanii. Odnotowano również przypadki sprzedaży jako „polskie” mięsa z Danii, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii oraz jeden przypadek z Węgier. Zdarzyło się też, że mięso oznakowane jako belgijskie lub niemieckie co do miejsca chowu i uboju, faktycznie pochodziło z Polski i takie informacje powinny być przedstawione dla kupujących.
23.07.2025
Projekt rozporządzenia w sprawie zbiorowego żywienia w szkołach
W fazie konsultacji społecznych jest przygotowany przez Ministerstwo Zdrowia projekt rozporządzenia w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach.
W projekcie określono grupy środków spożywczych dopuszczonych do sprzedaży na terenie jednostek systemu oświaty. Wśród produktów znalazły się: pieczywo, pieczywo półcukiernicze i cukiernicze, kanapki, sałatki i surówki, mleko, produkty mleczne, napoje roślinne i produkty roślinne naśladujące produkty mleczne, produkty zbożowe, warzywa, owoce, suszone warzywa i owoce, orzechy oraz nasiona (bez dodatku cukrów, substancji słodzących oraz soli), soki owocowe, warzywne, owocowo-warzywne, przeciery, musy owocowe, warzywne oraz owocowo-warzywne (bez dodatku cukrów i soli), koktajle owocowe, warzywne oraz owocowo-warzywne na bazie mleka, napojów roślinnych i produktów roślinnych naśladujących produkty mleczne (bez dodatku cukrów i substancji słodzących), naturalna woda mineralna nisko lub średniozmineralizowana, woda źródlana i woda stołowa, bezcukrowe gumy do żucia, czekolada gorzka o zawartości minimum 70% miazgi kakaowej. W przypadku napojów dopuszczono: napoje przygotowywane na miejscu, które zawierają nie więcej niż 5 g cukrów dodanych w 250 ml produktu gotowego do spożycia oraz inne napoje niezawierające dodatku cukrów i substancji słodzących.
W projekcie określono także:
- zasady obowiązujące przy komponowaniu jadłospisów w jednostkach systemu oświaty, w tym kryteria zawartości cukrów, tłuszczu i soli;
- zakaz sprzedaży kawy na terenie szkół i innych jednostek systemu oświaty;
- wymogi, jakim muszą odpowiadać firmy cateringowe i inne podmioty dostarczające żywność do szkół i innych jednostek systemu oświaty;
- dostosowanie żywienia do tzw. diety planetarnej, czyli po prostu zdrowej i zrównoważonej, opartej na warzywach i owocach oraz ograniczającej spożycie mięsa.
1.07.2025
W związku z zapowiedzią Rady Ministrów dotyczącą tzw. deregulacji w polskiej gospodarce do Sejmu trafił w dniu 2 lipca 2025 roku rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, przewidujący ułatwienia w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego produkcję żywności pochodzenia zwierzęcego.
Jak wytłumaczono w uzasadnieniu do ustawy, dotychczasowe przepisy w przypadku zmiany takiego podmiotu nie gwarantują ciągłości procesu produkcji i nakładają na przedsiębiorców dodatkowe formalności związane z koniecznością złożenia przez podmiot przejmujący zakład do powiatowego lekarza weterynarii wniosku o wpis do rejestru zakładów albo wniosku o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów. Dodatkowo taki podmiot przed zarejestrowaniem zakładu zobowiązany był sporządzić projekt technologiczny. Powiatowy lekarz weterynarii wydaje według obecnych przepisów na tej podstawie decyzje: o zatwierdzeniu projektu technologicznego, o wpisie zakładu do rejestru, o zatwierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu zakładu, o przedłużeniu warunkowego zatwierdzenia, o zawieszeniu rejestracji lub zatwierdzenia oraz o cofnięciu zatwierdzenia lub wykreśleniu z rejestru, a także decyzje nadające uprawnienia do produkcji na rynek danego państwa trzeciego. Przepisy teraz obowiązujące nie określają zasad kontynuacji produkcji w zakładzie zarejestrowanym lub zatwierdzonym przez powiatowego lekarza weterynarii w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego zakład. W tym zakresie obowiązują przepisy odrębne, niebędące regulacjami z zakresu prawa żywnościowego – nie obejmują one jednakże wszystkich przypadków zmiany podmiotu prowadzącego zakład. Skutkuje to obecnie niejednolitym podejściem organów Inspekcji Weterynaryjnej na terenie kraju w zakresie obowiązków, jakie ciążą na podmiocie przejmującym działalność aktywnego zakładu (zob. uzasadnienie do projektu ustawy).
W projekcie proponuje się przede wszystkim wprowadzenie odpowiednich przepisów, które w przypadku zmiany podmiotu prowadzącego zakład umożliwią nowemu podmiotowi, z mocy samego prawa, przejąć uprawnienia i obowiązki wynikające z dotychczasowych decyzji dotyczących tego zakładu, tj. decyzji o: zatwierdzeniu projektu technologicznego, zatwierdzeniu lub warunkowym zatwierdzeniu zakładu lub przedłużeniu warunkowego zatwierdzenia zakładu, rejestracji zakładu, zawieszeniu rejestracji lub zatwierdzenia, cofnięciu zatwierdzenia, wykreśleniu z rejestru, a także decyzji o nadaniu uprawnienia do produkcji na rynek państwa trzeciego (zob. uzasadnienie do projektu ustawy).
10.07.2025
W czasopiśmie "Białostockie Studia Prawnicze" (2025, t. 30, z. 2) ukazał się artykuł autorstwa dr hab. Tomasza Srogosza na temat prawnych aspektów żywności funkcjonalnej. Tekst jest odpowiedzią na zapotrzebowanie ze strony rynku spożywczego, na którym coraz więcej mówi się o żywności funkcjonalnej, szczególnie w kontekście jej zalet marketingowych. Rynek żywności funkcjonalnej dotarł do Polski wraz ze swobodnym przepływem towarów w ramach Unii Europejskiej oraz otwarciem polskiej gospodarki na produkty importowane ze Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej. Ten obszar handlu żywnością zdominowany został od początku przez firmy i korporacje zagraniczne, które w swojej ofercie, poza żywnością „konwencjonalną”, posiadały także functional foods. Taki stan rzeczy wynikał z tego, że koncepcja żywności funkcjonalnej trafiła do Europy dosyć niedawno, a tym samym nie była znana przedsiębiorcom w Polsce przed wejściem do Unii Europejskiej. Jeszcze gorzej przedstawiały się dane dotyczące badań naukowych nad żywnością funkcjonalną. Publikacje naukowe autorstwa polskich naukowców obejmujące tematykę żywności funkcjonalnej stanowiły około 3% wszystkich dostępnych publikacji na świecie. Ostatnio sytuacja zaczęła się zmieniać Polskie firmy zaczynają poszukiwać nowych rynków zbytu i poszerzają swoją ofertę, czemu bardzo dobrze służy koncepcja żywności funkcjonalnej. Dlatego warto wytłumaczyć prawne aspekty tej żywności oraz rozwijać badania naukowe w zakresie functional foods. Proponowany artykuł rozpoczyna takie badania w sferze normatywnej, wyjaśniając podstawowe zagadnienia dotyczące żywności funkcjonalnej, potrzebne przede wszystkim w obsłudze przedsiębiorstw, które chcą rozwijać polski rynek spożywczy w dziedzinie żywności funkcjonalnej. Zapraszamy do lektury! - https://bsp.uwb.edu.pl/article/view/1601
29.06.2025
IJHARS poinformowała, że w I kwartale 2025 r. przeprowadziła kontrole wyrobów kakaowych i czekoladowych. W województwie małopolskim kontrolą objęto wyroby takie jak: czekolady mleczne, gorzkie, nadziewane, wyroby czekoladowe oraz przetwory zawierające kakao. Weryfikacji podlegały: jakość handlowa (sprawdzenie m.in. zawartości tłuszczu, cukru, mleka w proszku, masy kakaowej oraz rodzaju użytych tłuszczów i obecność substancji niedozwolonych), a także zgodność z oznakowaniem (oceniano, czy etykiety zawierają pełne i prawidłowe informacje, w tym: nazwę produktu, wykaz składników, zawartość netto, dane producenta, termin przydatności do spożycia oraz ewentualne ostrzeżenia dla alergików). Łącznie kontrolą objęto w zakresie: parametrów fizykochemicznych - 16 partii (w tym 11 partii surowców), o łącznej masie 24 590,1 kg; znakowania – 16 partii (wyrobów gotowych), o łącznej masie 10 173,135 kg.
Wyniki kontroli można ogólnie uznać za zadowalające. Nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w żadnej z badanych partii, jeśli chodzi o parametry fizykochemiczne. Nieprawidłowości wykryto w 3 partiach (o masie 1 934,6 kg) w zakresie oznakowania, chodziło głównie o niepełne lub niezgodne z przepisami informacje umieszczane na etykietach. Najczęstsze uchybienia dotyczyły:
- braku wskazania pełnej nazwy środka spożywczego,
- nieprawidłowego wykazu składników (np. brak informacji o substancjach alergennych),
- niezgodności między nazwą a rzeczywistym składem produktu
- użycia grafik mogących wprowadzać konsumenta w błąd (np. sugerujących obecność mleka tam, gdzie go nie było).
18.06.2025
IJHARS poinformowała o kontrolach w kwietniu 2025 roku 129 punktów oferujących asortyment mięsny: 56 sklepów mięsnych, 35 sklepów wielobranżowych, 23 targowiska i 15 sklepów wielkopowierzchniowych. Inspektorzy zweryfikowali oznakowanie 450 partii mięsa czerwonego o masie prawie 3 ton. Sprawdzali czy podany kraj pochodzenia jest zgodny z dokumentacją oraz czy informacje o pochodzeniu podawane są zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach. Odnotowali nieprawidłowości w 52 podmiotach, co stanowiło 40,3 % ogółu skontrolowanych. Najgorzej znakowanie wypadło na targowiskach – w co drugim miejscu były nieprawidłowości. Wśród skontrolowanych produktów 15 partii mięsa oznakowanych były jako „Produkt Polski”. Inspektorzy nie mieli zastrzeżeń odnośnie tych informacji. Z powodu nieprawidłowego znakowania inspektorzy IJHARS zakwestionowali 172 partie (38,2%). W przypadku 7 partii oznakowanych jako „polskie”, co do miejsca chowu i uboju, inspektorzy zidentyfikowali, że informacje odnośnie kraju pochodzenia, przedstawione na etykiecie, były nieprawdziwe.
Pozostałe nieprawidłowości stwierdzone w kwietniu 2025 roku to m.in.:
- zupełny brak informacji o pochodzeniu i wizerunku flagi państwa pochodzenia – 127 partii,
- brak gatunku zwierzęcia, z którego uzyskano dany element mięsa – 62 partie,
- sprzedaż mięsa przeterminowanego – 4 partie.
12.06.2025
W dniach 28-31 maja 2025 roku w Wilnie odbyła się konferencja naukowa „Wyzwania stojące przed prawem rolnym wobec złożoności współczesnego świata – rozważania inspirowane dorobkiem prof. Stelmachowskiego” zorganizowana przez Uniwersytet W Białymstoku i Polskie Stowarzyszenie Prawników Agrarystów. Partnerem konferencji był Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Dyskusja koncentrowała się wokół kształtu własności rolnej i obrotu nieruchomościami rolnymi. Nie zabrakło także tematów związanych z aktualnymi problemami prawa żywnościowego, w tym dotyczących żywności funkcjonalnej, bezpieczeństwa żywności w kontekście umowy między Unią Europejską a Mercosur, czy też przeciwdziałania marnowaniu żywności.
31.05.2025
W lutym 2025 roku Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziła w sklepach wielkopowierzchniowych na terenie całego kraju kontrole jakości handlowej masła. Skontrolowano 15 marek własnych dostępnych w największych sieciach handlowych oraz 17 produktów pod marką własną producenta. Inspekcja sprawdzała, czy jakość handlowa dostępnych w sklepach produktów zgodna jest z normą dotyczącą masła. Celem kontroli było przede wszystkim masło przeznaczone do promocji.
IJHARS poinformowała, że przeprowadzone badania laboratoryjne potwierdziły deklarowaną jakość i zgodność z przepisami około 97% skontrolowanych partii masła. W przypadku jednej partii stwierdzono zawyżoną zawartość wody. 87,5% skontrolowanych partii masła było prawidłowo oznakowanych. Inspektorzy mieli zastrzeżenia tylko w przypadku 4 partii masła i dotyczyły one:
- braku informacji na opakowaniu produktu o zawartości tłuszczu,
- nieprawidłowego zapisu daty minimalnej trwałości,
- nieprawidłowej prezentacji towaru na półce sklepowej.
Stwierdzone nieprawidłowości nie miały charakteru zafałszowań. Nie stwierdzono różnic pomiędzy produktami oferowanymi na promocjach i tymi dostępnymi w normalnej cenie.
27.05.2025
W dniu 13 maja 2025 odbyła się już siódma, coroczna konferencja naukowa pod patronatem Dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego pt. Współczesne problemy prawa rolnego i żywnościowego. W dwóch panelach poświęconych tym gałęziom prawa przedstawione zostały referaty poświęcone m. in. znakowaniu żywności, przeciwdziałaniu marnowania żywności, zapisu windykacyjnego gospodarstwa rolnego, obrotowi nieruchomościami rolnymi, wykorzystania sztucznej inteligencji w rolnictwie, dziedziczeniu gospodarstw rolnych, ochronie zwierząt gospodarskich, przestępczości żywnościowej, żywności funkcjonalnej, czy też kwestii statusu oscypków w prawie żywnościowym.
Prof. Tomasz Srogosz wygłosił referat na temat prawnych aspektów stosowania dodatków do żywności. Są to substancje dodawane w procesie produkcji żywności, które wchodzą w skład produktu spożywczego, decydując o jego cechach. Należą do nich np. barwniki, konserwanty, przeciwutleniacze, emulgatory, stabilizatory. Posiadają one oznaczenie "E" (jak Europa), któremu odpowiada numer - od 100 do 199 są to barwniki, od 200 do 299 – konserwanty, od 300 do 399 – antyoksydanty, od 400 do 499 – środki spulchniające, żelujące i emulgatory, od 500 do 599 – środki pomocnicze, od 600 do 699 – wzmacniacze smaku, od 900 do 999 – środki nabłyszczające lub słodzące, od 1000 do 1999 – konserwanty, zagęstniki i stabilizatory. Inicjatywy normotwórcze dotyczące dodatków do żywności są doskonałym przykładem próby pogodzenia dwóch grup interesów – producentów żywności i konsumentów, które po prześledzeniu historii stosowania różnych substancji w produkcji żywności wydają się raczej pozostawać w sprzeczności. Producentom zależy na zysku, a w konsekwencji wzbogacaniu żywności dzięki stosowaniu różnego rodzaju substancji, w tym chemicznych, powodujących wydłużony termin przydatności, czy też lepsze walory smakowe i organoleptyczne. Coraz bardziej świadomym konsumentom zależy natomiast na zdrowym odżywianiu. Bardzo dobrym przykładem ścierania się interesów komercyjnych i konsumenckich, czyli w istocie dążenia do zysków handlowych i utrzymania wysokiego poziomu ochrony zdrowia jest ciągnąca się już od wielu lat sprawa stosowania w środkach spożywczych azotynów, w tym azotynu sodu (E 250). Azotyny dodaje się do produktów mięsnych w celu konserwacji i bezpieczeństwa mikrobiologicznego produktów mięsnych. Uważa się jednocześnie, że obecność azotynów w produktach mięsnych może prowadzić do powstawania nitrozoamin, które mogą być rakotwórcze. Komisja Europejska podkreśliła, że „prawodawstwo w tym obszarze musi znaleźć kompromis między ryzykiem powstawania nitrozoamin wskutek obecności azotynów w produktach mięsnych z jednej strony, a działaniem ochronnym azotynów przeciwko wzrostowi bakterii, w szczególności bakterii odpowiedzialnych za zatrucie jadem kiełbasianym, z drugiej strony”. Czy tak jest? Obniżanie dozwolonych poziomów azotynów w wędlinach postępuje w Unii Europejskiej powoli. Od 9 października 2025 roku obowiązywać ma nowy obniżony standard - 80g/kg, choć np. Dania wprowadziła bardziej restrykcyjny model - 60 g/kg. W jakim kierunku powinno iść polskie ustawodawstwo? Z jednej strony należy dbać o zdrowie konsumentów, ale z drugiej - mieć świadomość tego, że w dobie masowej produkcji żywności niemożliwe jest funkcjonowanie rynku bez dodatków do żywności. Warto zastanowić się w szczególności nad wpływem dodatków do żywności na zdrowie, w tym psychiczne dzieci i młodzieży. W tym względzie warto rozwiązać problem kumulacji substancji dodatkowych w jednym produkcie spożywczym i zadbać o zwiększenie świadomości najmłodszych i młodzieży w zakresie zdrowego i bezpiecznego odżywiania.
13.05.2025
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach (wyrok z dnia 13 marca 2025 roku) marnowaniem w rozumieniu definicji ustawowej jest wycofywanie z etapu dystrybucji tylko i wyłącznie takiej żywności, która w tym momencie czasowym (w momencie wycofywania z etapu dystrybucji) spełnia wymogi prawa żywnościowego.
11.05.2025
Kontakt
dr hab. Tomasz Srogosz
t.srogosz@jwms.pl
Social media